شناژ فونداسیون

شن به زبان فرانسه به معنای زنجیر و شناژ به معنی زنجیر کردن می باشد.

در مهندسی عمران، مهار کردن یا دوختن قسمت های مختلف یک سازه به یکدیگر به منظور یکپارچه عمل کردن آن ها را شناژ می گویند.

شناژ یک المان محوری است که برای اتصال پی های منفرد به منظور تحمل کشش و جلوگیری از حرکت افقی احتمالی انها طرح و اجرا می گردد.
در سازه های ساختمانی و صنعتی دهه های اخیر، درفونداسیون ها از شناژ (کلاف) به عنوان عاملی برای اتصال پی های منفرد به یکدیگر به منظور یکپارچه عمل کردن کل پی استفاده شده است. بدیهی است در صورت مجزا بودن پی ها از یکدیگر، امکان حرکت نسبی آنها تحت شرایط بارگذاری مختلف وجود داشته و عمکرد سازه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

استفاده از پی­ های منفرد در فونداسیون­ها بسیار رایج می­باشد. در بیشتر ساختمان­های کوتاه و یا ساختمان­های صنعتی (سوله ­ها و خرپاها) از پی منفرد استفاده می­شود. در برخی موارد نیز پی­های نواری و یا گسترده یک ساختمان به صورت جدا از هم طراحی می­شوند. در هر حالت در صورت جدا بودن پی­های یک ساختمان امکان حرکت نسبی پی­ها نسبت به یکدیگر وجود دارد که این امر در زلزله رفتار نامناسبی در سازه ایجاد خواهد کرد. به عبارتی در صورت جدا بودن پی­ها از هم امکان حرکت نسبی آنها در زمان زلزله در جهات مختلف وجود داشته و سازه در قسمت اتصال به زمین به صورت پیوسته عمل نخواهد کرد.

طبق بند ۹-۱۷-۷ مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان الزاما باید حرکت نسبی پی­ها محدود گردد. یکی از رایج­ترین روش­ها در محدودکردن حرکت نسبی پی­ها استفاده از کلاف­های رابط و یا همان شناژها می­باشد. پی­های مجزا از هم باید با شناژهایی در دو جهت (که ترجیحاً نسبت به هم عمود هستند) مهار شوند به نحوی که شناژ مانع حرکت دو پی نسبت به هم گردند.

در بسیاری موارد مهندسین به اشتباه هدف از اجرای شناژ را محدو کردن نشست نامتقارن در پی­ها ۵می­دانند. در هر حالت ممکن است شناژ در کم­کردن نشست نامتقارن عملکرد داشته باشد و لکن طراحی پی منفرد بدون در نظر گرفتن شناژ بوده و در زمان طراحی مهندسین محاسب، نشست پی منفرد را بدون در نظر گرفتن شناژ، در محدوه مجاز محدود می­کنند. لذا باید توجه نمود که مهندسین محاسب در طراحی فونداسیون­های جدا از هم، شناژها را در مدل تحلیلی پی (در نرم افزار) در نظر نگرفته و آنرا در نرم­افزار مدلسازی نکنند.

طبق بند ۹-۱۷-۷-۳ مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان ابعاد شناژ متناسب با ابعاد پی و حداقل ۳۰۰ میلی­متر در نظر گرفته می­شود و الزاماً سطح فوقانی شناژ باید با سطح فوقانی پی یکسان باشد. در بسیاری از موارد برای سرعت بخشیدن به عملیات اجرای پی، کل سطح زمین خاکبرداری می­شود و سپس قالب­بندی روی زمین اجرا می­شود؛ در این حالت ایجاد سطح فوقانی یکسان بین شناژ و پی که دارای دو عمق متفاوت هستند امکان­پذیر نمی­باشد. در این حالت محاسبین یا ارتفاع شناژ را در جهت اطمینان برابر ارتفاع فونداسیون در نظر گرفته و یا زیر شناژها باید بسترسازی صورت گیرد که می­توان زیر شناژها را با خاک نرم نیز پر نمود.

در صورتی که فونداسیون­ها به شکل مناسبی داخل زمین اتصال داده شوند که حرکت نسبی آنها محدود شود، می­توان شناژ را اجرا نکرد. عدم اجرای شناژها صرفاً در موارد زیر مجاز شناخته می­شود:

۱- در ساختمان­های یک طبقه که دارای دهانه بزرگ هستند مانند ساختمان­های صنعتی، آشیانه ­ها و غیره به شرط آنکه عمق استقرار پی پایداری کافی در برابر نیروهای جانبی داشته باشد، می­توان از قراردادن کلاف در امتداد دهانه قاب صرف نظر کرد. در این حالت خاکریز اطراف پی بعدا به خوبی کوبیده و متراکم شود.

۲- به کارگیری شمع در زیر پی­های جدا از هم به نحوی که محاسبات نشان دهد که حرکت نسبی پی محدود شده است.

۳- اجرای ستون پایه­ ها (پدستال­ها) و ایجاد فشار خاک برروی آنها به نحوی که بتوانند حرکت نسبی پی را محدود کنند.

نکات نهایی درباره شناژها

• قبل از اجرای کلاف‌بندی، باید تمام مراحل و متریال‌های مورد استفاده با حضور مهندس ناظر بررسی و تایید شوند.
• عبور لوله در شناژ، یک کار غیراصولی و غیراستاندارد است و قطعا این موضوع باعث توقف پروسه‌ی ساخت و ساز توسط نهادهای نظارتی می‌شود.
• حداقل فاصله‌ی بین شناژهای قائم ۵ متر و در شناژهای افقی ۴ متر است.
• بتن ریزی باید به صورتی انجام شود که مواد بتن، فضای داخل میلگردهای شناژ را به صورت کامل پر کند.
• قبل از آرماتوربندی شناژ، قالب آن باید توسط مهندس ناظر تایید گردد و میزان بتن مورد نیاز برای استحکام شناژ مشخص شود